فیبروز ریه چیست؟
فیبروز ریوی که به عنوان سخت شدن ریه نیز شناخته میشود، زمانی رخ میدهد که بافت ریه به دلیل بیماریهای مختلف آسیب ببیند. در این بیماری، ضخیم شدن و سفت شدن در بافت ریه که ساختاری اسفنجی دارد رخ میدهد و اکسیژن موجود در کیسههای هوایی (آلوئولها) در ریهها نمیتواند به اندازه کافی به رگهای اطراف کیسهها منتقل شود و بیمار دچار تنگی نفس میشود. علت فیبروز ریوی به طور کامل مشخص نیست اما، قرار گرفتن در معرض سموم خاص، برخی از داروهای مورد استفاده و پرتودرمانی میتواند از جمله عوامل باشد. از علائم اصلی تنگی نفس و سرفه خشک است، قابل برگشت نیست، اما میتوان با درمانهای دارویی جدید توسعه یافته، پیشرفت بیماری را کاهش داد.
علت فیبروز ریه
برای اکثر انواع فیبروز ریوی، هیچ علت خاصی نمیتوان یافت. شرایطی که هیچ دلیلی برای آن یافت نمیشود، “فیبروز ریوی ایدیوپاتیک” نامیده میشود. جدای از این، عوامل مختلفی ممکن است در ایجاد فیبروز ریه دخیل باشند، از جمله قرارگرفتن طولانی مدت در معرض سموم خاص، شرایط پزشکی خاص، پرتودرمانی و برخی داروها.
عوامل شغلی و محیطی:
- پودر سیلیس
- الیاف آزبست
- پودرهای سخت فلزی
- پودر زغالسنگ
- پودر دانه
- فضولات پرندگان و حیوانات
پرتودرمانی:
برخی از افرادی که برای سرطان ریه یا سینه پرتودرمانی دریافت میکنند، ممکن است ماهها یا گاهی سالها پس از درمان اولیه، علائم آسیب ریه را داشته باشند. شدت آسیب ممکن است به موارد زیر بستگی داشته باشد:
- چه مقدار از ریه در معرض تشعشع است
- مقدار کل تابش اعمال شده
- آیا از درمان دارویی (شیمی درمانی) نیز استفاده میشود یا خیر
- وجود یک بیماری ریوی دیگر
داروها:
- در برخی از درمانهای سرطان (داروهای شیمی درمانی) استفاده میشود.
- برخی از داروهایی که ریتم قلب را تنظیم میکنند
- آنتیبیوتیکهای مختلف
- برخی از داروهای مورد استفاده در بیماریهای روماتیسمی و برای تسکین التهاب غیر میکروبی (ضدالتهاب)
برخی بیماریها:
- درماتومیوزیت (اختلالی که میتواند پوست و ماهیچهها را تحت تأثیر قرار دهد)
- پلی میوزیت (یک اختلال عضلانی)
- بیماری بافت همبند را مخلوط کنید
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (بیماری پروانهای)
- روماتیسم مفصلی
- سارکوئیدوز (اختلال سیستم ایمنی)
- اسکلرودرمی (سختشدن پوست و بافتهای همبند)
- ذاتالریه
علائم فیبروز ریه
علائم فیبروز ریه میتواند به طور قابل توجهی از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد اما معمولاً به تدریج افزایش مییابد. اولین علامتی که بسیاری از افراد متوجه آن میشوند، تنگی نفس است، اغلب هنگام بالا رفتن از جایی مانند پلهها. به طور کلی علائم و نشانههای فیبروز ریوی عبارتاند از:
- تنگی نفس
- خستگی سریع
- افزایش سرفه خشک بدون خلط
- کاهش وزن بدون دلیل
- دردهای عضلات و مفاصل
- بزرگ شدن و گرد (چوب شدن) نوک انگشتان دست یا پا
- خشکی دهان و چشم
- گردش خون ضعیف در انگشتان دست و پا
فیبروز ریه چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورت مشکوک شدن به فیبروز ریوی، پزشک ابتدا علت احتمالی را بررسی میکند. روشهای تشخیص فیبروز ریه عبارتاند از:
- معاینه فیزیکی
- انواع تست عملکرد ریه
- آزمایش خون
- تصویر برداری از ریه
معاینه فیزیکی
پزشک از بیمار در مورد بیماریهای قبلیاش و در مورد داروهایی که مصرف میکرده است سوال میپرسد. سپس پزشک معاینه فیزیکی انجام میدهد. در معاینه فیزیکی پزشک انگشتان دست بیمار را بررسی میکند که آیا ناخنهای او کریستالی است یا خیر. همچنین شنیدن به صدای ریهها میتواند در تشخیص فیبروز ریه کمک کند.
تست عملکرد ریه
در آزمایشهای عملکرد ریه، پزشک میزان هوا را که ریهها میتوانند جذب کنند (حجم ریه) و میزان اکسیژنی که در یک زمان معین از آلوئولها وارد خون میشود (ظرفیت انتشار) اندازهگیری میکند. یافتههای معمول در فیبروز ریوی کاهش حجم ریه و ظرفیت انتشار محدود است. تستهای عملکرد ریه عبارتاند از:
- تست عملکرد تنفسی: در این تست که اسپیرومتری نامیده میشود، پس از گرفتن نفس عمیق از دهانی متصل به دستگاه، بازدم را سریع و قوی انجام میدهید. این دستگاه میزان ظرفیت هوای ریهها و سرعت حرکت هوا را به داخل و خارج از ریهها اندازهگیری میکند.
- تست انتشار: با این آزمایش که ظرفیت انتشار نامیده میشود، توانایی اکسیژن گرفته شده برای عبور به خون اندازهگیری میشود.
- نبض اکسیمتر: میزان نبض و اکسیژن خون با دستگاه کوچکی که معمولاً به انگشتان متصل است اندازهگیری میشود.
- تست ورزش: یک تست ورزشی است که روی تردمیل یا دوچرخه ثابت انجام میشود.
- برونکوسکوپی: گاهی برای تشخیص میتوان قطعهای از ریه را با واردشدن به دهان یا بینی با یک لوله نازک با نور در انتهای آن (برونکوسکوپی) یا با بیهوشی عمومی برداشت.
آزمایش خون
با کمک آزمایشهای خونی خاص، پزشک به دنبال بیماریهای بافت همبند (کلاژنوز) نیز میگردد. اگر بیمار مشکوک به آلرژی باشد، میتوان سرم خون را از نظر میکروارگانیسمهای احتمالی مانند قارچ یا باکتری بررسی کرد.
مراحل تصویر برداری
عکسبرداری رادیولوژی ممکن است تغییراتی مانند بافت ریه متراکم (افزایش علامت گذاری) یا بالا بودن موقعیت دیافراگم را نشان دهد. یکی دیگر از روشهای تشخیص فیبروز ریه، سی تی اسکن ریه است. تغییرات معمولی در ساختار ریهها را نشان میدهد. در بیشتر موارد، معاینه ریه (برونکوسکوپی) نیز انجام میشود. پزشک همچنین میتواند مقداری مایع را به راههای هوایی تزریق کند و دوباره آن را خارج کند (لاواژ برونکوآلوئولار). این مایع شستشو از نظر توزیع سلولی در آلوئولها بررسی میشود. به این ترتیب او میتواند تصوری از تغییرات ریه داشته باشد. نمونههای بافت در حال حاضر تنها در موارد استثنایی مورد نیاز است.
درمان فیبروز ریوی
اگر علتی برای فیبروز ریوی پیدا شود، درمان بر اساس علت انجام میشود. از آنجایی که آسیب ریه در فیبروز ریوی برگشت ناپذیر است، پیشرفت بیماری را میتوان با داروهای جدید ساخته شده کاهش داد. هدف برخی از درمانها کاهش شکایات و بهبود کیفیت زندگی است. انواع درمان فیبروز ریه عبارتاند از:
- حذف محرکها
- دارو درمانی
- ورزش ریه
- اکسیژن درمانی
- پیوند ریه
حذف محرکها
بخشی از درمان شامل اجتناب از محرک های احتمالی (قرار گرفتن در معرض گرد و غبار) و ترک سیگار است. اگر عفونت باکتریایی علت فیبروز ریه باشد درمان آنتی بیوتیکی انجام میشود. در مورد فیبروز ریوی ایدیوپاتیک، یعنی اگر دلیلی پیدا نشود. داروهایی توصیه میشود که برای کند کردن تبدیل فیبروتیک در نظر گرفته میشود.
مهار التهاب توسط داروهای شبه کورتیزون (کورتیکواستروئیدها)
این داروها اثر ضد التهابی دارند و میتوانند به صورت اسپری، قرص یا داخل وریدی (در داخل ورید از طریق کانولا) تجویز شوند.
داروهایی که بر سیستم ایمنی تأثیر میگذارند
داروهای مختلفی که برای کاهش سرعت تبدیل بافت همبند بافت ریه در نظر گرفته شدهاند (نینتدانیب یا پیرفنیدون) – برای فیبروز ریوی ایدیوپاتیک توصیه میشود.
ورزش ریه
گروههای ورزشی ریه یا ژیمناستیک تنفسی به بهبود انعطافپذیری فیزیکی کمک میکند.
اکسیژن درمانی طولانی مدت
در طول دوره بیماری، پزشک به طور منظم عملکرد ریه و گازهای خون را کنترل میکند. اگر در هنگام استراحت تنگی نفس وجود داشته باشد، اکسیژن درمانی طولانی مدت میتواند کمک کند. در غیر این صورت، اکسیژن رسانی تحت استرس میتواند عملکرد فیزیکی را افزایش دهد.
پیوند ریه
برای برخی افراد، آخرین گزینه درمانی پیوند ریه یا پیوند قلب و ریه است. در برخی شرایط، تنفس مصنوعی نیز ممکن است ضروری باشد.
آیا فیبروز ریوی قابل درمان است؟
فیبروز ریه قابل درمان نیست، زیرا بافتی که قبلاً به بافت همبند و اسکار تبدیل شده است به طور دائمی باقی میماند. بنابراین تشخیص فیبروز ریوی در اسرع وقت به منظور کاهش یا حتی توقف پیشرفت بیشتر بیماری با درمان دارویی بسیار مهم است.
آیا فیبروز ریوی (سخت شدن ریه) یک بیماری پیشرونده است؟
بله. فیبروز ریوی یک بیماری پیشرونده است. با این حال، داروهایی که در سالهای اخیر توسعه یافتهاند، هدفشان کاهش سرعت این پیشرفت است.
فیبروز ریه چیست؟! بیماری فیبروز ریه یا Pulmonary fibrosis یکی از بیماریهای ریه است که زمانی به وجود میآید که بافت ریه آسیب دیده و اسکار ایجاد شده باشد. این بافت سفت شده و سخت، عملکرد درست ریههای شما را با مشکل روبرو میکند. با وخیمتر شدن فیبروز ریه، به تدریج بیشتر دچار تنگی نفس میشویم. این روزها با گسترش ویروس کرونا و تخریب ریوی ناشی از آن، آشنایی با بیماری فیبروز ریه و درمان فیبروز ریه بسیار اهمیت دارد
فیبروز ریه چیست ؟
اسکار مربوط به فیبروز میتواند به سبب فاکتورهای زیادی به وجود بیاید؛ اما در بیشتر موارد پزشکان نمیتوانند دلیل اصلی به وجود آمدن این مشکل را پیدا کنند. زمانیکه دلیل بیماری ریه نمیتواند پیدا شود، برای آن از اصطلاح فیبروز ریه ایدیوپاتیک (Idiopathic pulmomary fibrosis) استفاده میکنیم. آسیب ریوی ایجاد شده توسط فیبروز نمیتواند اصلاح شود؛ اما داروها و درمان آنها گاهی میتواند کمک کند علائم کاهش پیدا کرده و کیفیت زندگی افزایش یابد. برای برخی از افراد ممکن است نیاز به پیوند ریه باشد.
علائم و مشکلات ریه در فیبروز
نشانهها و علائم فیبروز ریه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تنگی نفس
- سرفه خشک
- خستگی
- کاهش وزن بیدلیل
- مفاصل و ماهیچههای دردناک
- گرد و پهن شدن سر انگشتان دست و پا
سطح فیبروز ریه و شدت علائم آن میتوانند از فرد به فرد بسیار متفاوت باشند. برخی از افراد با سرعت بسیاری مریض میشوند و و باقی افراد علائم خفیفی دارند که به آرامی در طی ماهها یا سالها افزایش پیدا میکند.
برخی از افراد ممکن است به سرعت بدتر شدن مشکلات ریه را تجربه کنند (تشدید حاد) که شامل تنگی نفس شدید میشود که ممکن است برای چند روز تا چند هفته طول بکشد. افرادی که دچار تشدید حاد هستند ممکن است به دستگاه ونتیلاتور مکانیکی وصل شوند. پزشکان ممکن است آنتی بیوتیک، کورتیکواستروئید و سایر داروهای درمان تشدید حاد را تجویز کنند.
علل ایجاد فیبروز ریه چیست ؟
فیبروز ریه سبب ایجاد اسکار و سفت شدن بافت ریه و بین کیسههای هوایی یا آلوئولی در ریههای شما میشود که ورود اکسیژن از ریهها به درون رگهای شما را دشوار میسازد. آسیب در بیماریهای ریه میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل در معرض قرارگیری طولانیمدت با توکسینهای خاص، شرایط پزشکی خاص، درمان رادیوتراپی و برخی داروها است. البته پیشتر گفته شد idiopathic pulmonary fibrosis یا فیبروز ریه ایدیوپاتیک آن دسته از مشکلات ریه هستند که دلیل آنها مشخص نیست.
فاکتورهای شغلی و محیطی
در معرض قرارگیری طولانیمدت با برخی از توکسینها و آلایندهها میتواند به ریهخهای شما آسیب بزند که شامل موارد زیر است:
- خاک سیلیس
- فیبر آزبست
- خاک یا غبار فلز سخت
- غبار زغال سنگ
- غبار دانهها و غلات
- فضولات پرندگان و حیوانات
- داروها
داروهای زیادی میتواند به ریههای شما آسیب بزند، برخی موارد از شایعترین داروها شامل موارد زیر است:
- داروهای شیمی درمانی: داروهایی که برای کشتن سلولهای سرطانی تجویز شدهاند، همچون متوترکسات و سیکلوفسفامید، میتواند به بافت ریه هم آسیب بزند.
- داروهای قلبی: برخی از داروهایی که برای درمان تپش قلب نامنظم تجویز میشوند، همچون آمیودارون، ممکن است به بافت ریه آسیب بزند.
- برخی آنتی بیوتیکها: آنتی بیوتیکهایی همچون نیتروفورانتوئین یا اتامبوتول میتواند سبب آسیب ریوی شود.
- داروهای ضدالتهاب: داروهای ضدالتهاب خاصی همچون ریتوکسیماب یا سولفاسالازین میتواند سبب بیماریهای ریه شود.
شرایط پزشکی
فیبروز ریه همچنین میتواند ناشی از برخی شرایط باشد که شامل موارد زیر است:
- درماتومیوزیت
- پلی میوسیت
- بیماری بافت همبند مختلط
- لوپوس اریتروماتوز سیستمیک
- آرتریت روماتوئید
- سارکوئیدوز
- اسکلرودرم
- پنومونی
مواد و شرایط بسیاری میتواند سبب ایجاد فیبروز ریه شود؛ با اینحال در بسیاری از شرایط، دلیل فیبروز ریه پیدا نمیشود و به این فیبروز ریه با دلیل ناشناخته، فیبروز ریوی ایدیوپاتیک میگویند. محققین بسیاری در ارتباط با چیزهایی که سبب بروز فیبروز ریوی ایدیوپاتیک میشود، چند تئوری دارند که شامل ویروسها و در معرض قرارگیری با تنباکوی سیگار هستند. همچنین برخی از اشکال فیبروز ریوی ایدیوپاتیک ممکن است در خانواده وجود داشته باشد و وراثت نقشی در فیبروز ریوی ایدیوپاتیک ایفا کند.
ریسک فاکتورها
فاکتورهایی که ممکن است شما را نسبت به بیماری فیبروز ریه حساس کند، شامل موارد زیر است:
- سن: با وجود آنکه فیبروز ریه در کودکان بسیار کوچک نیز تشخیص داده شده است، این بیماری احتمال بیشتری برای تاثیر بر روی افراد میانسال و بالغین پیر ر دارد.
- جنسیت: عفونت ریه ایدیوپاتیک بیشتر احتمال دارد مردان را نسبت به زنان تحت تاثیر قرار دهد.
- سیگار کشیدن: سیگاریها و افرادی که سیگار کشیدن را ترک کردهاند، بیشتر به فیبروز ریوی دچار شدهاند نسبت به افرادی که هیچگاه سیگار نکشیدهاند. فیبروز ریه میتواند در بیمارانی که امفیزم دارند نیز ایجاد شود.
- مشاغل خاص: چنانچه در معدن، کشاورزی یا ساختوساز کار میکنید یا در معرض آلایندههایی هستید که بهعنوان آسیب زننده به ریه شناخته میشوند، ریسک بالایی برای ابتلا به فیبروز ریه را دارید.
- درمان سرطان: درمانهای رادیوتراپی که بر روی سینه انجام میشود یا استفاده از داروهای شیمی درمانی خاص، میتواند سبب افزایش ریسک ابتلا به فیبروز ریه شود.
- فاکتورهای ژنتیکی: برخی از انواع فیبروز ریه در خانوادهها وجود دارد و فاکتورهای ژنتیکی ممکن است در آن موثر باشد.
درمان فیبروز ریه در طب سنتی
دشوار است بتوان عمر بیماران فیبروز ریه را تعیین کرد؛ زیرا برای تعیین عمر بیماران فیبروز ریه، نیاز است بسیاری از فاکتورها همچون میزان فیبروز و باند فیبروتیک ریه و شرایط سلامتی فرد را در نظر گرفت. بنابراین بهترین کار این است که در صورت ابتلا به این بیماری و احساس تنگی نفس و مواجهه با علائم مشکل ریه به پزشک مراجعه کنید.
با اینحال برای درمان فیبروز ریه در طب سنتی نیز راهکارهایی ذکر شده است که در حالت خفیف میتوان استفاده نمود؛ برای مثال استفاده از روغن کبد ماهی که سرشار از ویتامین D و اسیدهای چرب با خاصیت ضدالتهابی است، ترک کردن سیگار، استفاده از جوش شیرین و همچنین هیدراته نگه داشتن بدن برای درمان فیبروز ریه و پیشگیری از پیشرفت آن ضروری است. همچنین برای پیشگیری از پیشرفت و درمان فیبروز ریه در طب سنتی، مرکبات و استفاده از سبزیجات با برگ سبز و همچنین مصرف کلم بروکلی نیز پیشنهاد شده است.
افرادی که به بیماریهای خاص دچار هستند، همچون فیبروز ریه، بیماریهای کلیوی، کبدی و… چنانچه میخواهند وزن کم کنند، باید از یک رژیم لاغری اصولی پیروی کنند که مواد غذایی را محدود نکند و بنابراین تمام مواد مغذی و ویتامینهای مورد نیاز در طول روز را از غذای خود کسب نمایند