رفلاکس معده (GERD) اختلال گوارشی است که بر حلقه عضلانی تأثیر میگذارد که بین مری و معده قرار دارد. این حلقه را عضله تنگکننده پایینی مری (LES) مینامند. مبتلایان به رفلاکس معده از سوزش معده یا سوءهاضمه رنج میبرند. از نظر برخی پزشکان، رفلاکس معده میتواند ناشی از بیماری به نام فتق هیاتال (فتق حجاب حاجز) باشد. خوشبختانه، در بیشتر موارد میتوان با تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی مناسب رفلاکس معده را درمان کرد، اما برخی از مبتلایان هم باید سراغ درمان دارویی یا حتی جراحی بروند. در ادامه با ما همراه شوید تا بیشتر با رفلاکس معده، علل و روشهای درمان رفلاکس معده و پیشگیری از آن آشنا شوید. اگر علائم رفلاکس معده را در خود میبینید، بهتر است به متخصص گوارش یا دکتر داخلی مراجعه کنید.
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده (GERD) یکی از بیماریهای شایع دستگاه گوارشی است که بر حلقه عضلانی تأثیر میگذارد که بین مری و معده قرار دارد. برای معرفی مفهوم رفلاکس معده لازم است فرآیند آن را برایتان توضیح دهیم. در قسمت فوقانی معده جایی که محل اتصال مری به معده است، دریچهای قرار دارد که در حالت معمول بسته است و زمانی باز میشود که غذا از مری به معده میآید.
این دریچه را عضله تنگکننده پایینی مری میگویند که در افراد مبتلا به ریفلاکس معده عملکرد درستی ندارد. یعنی یا دریچه کامل بسته نمیشود یا اینکه گاهی بیموقع باز میشود و نتیجهاش بازگشت محتویات معده به مری است. وجود آنزیمها و اسیدی بودن محتویات معده به مرور زمان به جداره مری آسیب میرساند و فرد به بیماری ریفلاکس معده مبتلا میشود.
مشکل ذکرشده که با سوزش و درد در قسمت بالای شکم همراه است در ۳ حالت خفیف، متوسط و شدید بروز پیدا میکند. گاهی شدت و محل درد به حدی است که با درد قلبی اشتباه میگیرند.
علل اصلی رفلاکس معده چیست؟
طبیعتاً رفلاکس معده بر اثر علتهای بسیار متفاوتی شکل میگیرد که در ادامه بررسی برخی از مهمترین آنها میپردازیم:
۱. پرخوری و رفلاکس معده
از مهمترین علتهایی که باعث ترش کردن معده میشود میتوان به مصرف بیش از اندازه غذا اشاره کرد. اگر فردی بیشتر از ظرفیت معده خودش، غذا بخورد باعث تولید هیدروکلراید بسیار زیاد در معده می شود. در نتیجه، اسیدیته و ترش شدن معده بروز خواهدکرد. به همین دلیل هم هست که معمولاً بعد از مصرف بیش از اندازه غذا دچار رفلاکس معده میشویم.
۲. مصرف نوشیدنی های کربناته
معمولاً نوشیدنیهایی که گاز و همینطور الکل دارند در بروز رفلاکس و ترش کردن معده موثر هستند. تولید اسید اضافی ناشی از مصرف این نوشیدنیها باعث سوزش معده خواهدشد.
۳. مصرف غذاهای تند از دلایل رفلاکس معده
یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار در رفلاکس معده، مصرف غذاهای تند است. این یعنی ادویههای تند با ایجاد سوزش در معده، رفلاکس و ترشکردن معده را به دنبال خواهندداشت.
۴. ضعف ماهیچه های مری
از دیگر علتهای رفلاکس معده میتوان به ایجاد ضعف در ماهیچههای مری اشاره کرد. معمولاً این معضل هم بر اثر مصرف برخی از مواد غذایی همچون قهوه، چای، نعنا، شکلات، مرکبات، برخی از لبنیات و موارد دیگر رخ میدهد.
۵. مشکلات پزشکی
برخی از شرایط و مشکلات پزشکی هم میتوانند در بروز رفلاکس معده موثر باشند. مثلاً کسانی که ورم معده دارند، معمولاً به وفور دچار رفلاکس معده میشوند. در کنار این هم کسانی که در معده خود باکتری هلیکوباتر پیلوری دارند بیشتر در معرض رفلاکس معده قرار میگیرند. در کنار این هم مصرف داروهایی همچون داروهای آسم، مسدودکنندههای کانال کلسیم، آنتیهیستامین و همینطور آرامبخش و ضدافسردگی تاثیر بسیار زیادی در افزایش رفلاکس معده خواهندداشت.
سایر علت ها و دلیل رفلاکس معده
معمولا ترشکردن معده در افرادی با برخی از شرایط مشخص به مراتب، بیشتر رخ میدهد و از میان آنها هم میتوان به این موارد اشاره کرد:
- اضافه وزن: افزایش فشار بر شکم و دریچه ورودی مری به معده
- بارداری: افزایش فشار بر شکم ناشی از رشد کودک
- مصرف بالای سیگار و الکل
علت رفلاکس معده نوزاد چیست؟
رفلاکس معده نوزادان که به آن رفلاکس اسید در نوزادان هم میگویند بازگشت محتوای معده در فاصله کوتاهی پس از غذا خوردن است. معمولاً این مشکل در نوزادان با افزایش سن کمتر میشود و نهایتاً تا ۱۸ ماهگی طول میکشد. اگر پس از ۱۸ ماهگی همچنان نوزاد ریفلاکس داشتهباشد، غیرطبیعی است و میتواند نشانه وجود مشکلات جدیتری مثل آلرژی، انسداد یا بیماری ریفلاکس معده به مری باشد.
علت رفلاکس معده در بارداری چیست؟
خانمهای باردار معمولاً از سوزش سر دل رنج میبرند که علیرغم بیخطر بودن کمی اذیتکننده است. بارداری باعث تغییر در میزان هورمونهای بدن شده و هورمون پروژسترون بیشتری تولید میشود. هر چند که افزایش هورمون پروژسترون باعث شلشدن ماهیچههای رحمی میشود، اما ترشح اسید معده و احساس سوزش هم به دنبال دارد. به طور کلی این مشکل در بارداری پس از گذشت چند ماه سروکلهاش پیدا میشود. به خصوص اگر در بارداری اول این مشکل را داشتید، احتمال رفلاکس در بارداریهای بعدی بیشتر میشود. از علائم شایع این معضل در بارداری میتوان به سوزش سر دل و سوزش در سینه و گلو اشاره کرد. دیگر علائم این بیماری شامل این موارد میشوند:
- درد معده
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس طعم اسید در دهان
- دردناک شدن بلع
- گرفتگی صدا و سوزش گلو
خانمهای باردار معمولاً از سوزش سر دل رنج میبرند که علیرغم بیخطر بودن کمی اذیتکننده است.
علت رفلاکس معده و درد پشت چیست؟
اگر درد معده و درد پشت همزمان باهم اتفاق بیفتد قطعاً آزاردهنده خواهدبود، اما خیالتان راحت باشد که در بیشتر موارد وقتی این مشکل و درد پشت با هم همراه میشوند، جای نگرانی نیست. البته اگر این درد چند روزی طول بکشد، دیگر باید آن را جدی بگیرید و درمان رفلاکس معده و درد پشت به پزشک مراجعه کنید. علت همزمان شدن این مشکل و درد پشت معمولاً به خاطر موارد زیر است:
- بارداری و تغییرات هورمونی
- آسیبدیدگی پشت و کمر
- مشکلات گوارشی و نفخ
- استرس
- عفونت ادراری
گاهی هم رفلاکس معدهای که به پشت و کمر زده و باعث ایجاد درد میشود، میتواند نشانه وجود بیماری باشد. داشتن علائم زیر نشانه خطرناک بودن همزمانی این مشکل و درد پشت هستند:
- درد معده زیر جناغ سینه
- درد ناگهانی
- تب و لرز
- حالت تهوع، استفراغ و بیاشتهایی
- نفخ روده و یبوست شدید
علت رفلاکس معده در خواب چیست؟
علائم رفلاکس معده مثل سوزش سر دل معمولاً موقع خواب و دراز کشیدن تشدید میشوند. به علاوه اینکه، اگر اسید معده تا گلو بالا بیاید باعث ایجاد حس خفگی شده و فرد با سرفه و درد شدید قفسه سینه از خواب میپرد. وقفه خواب شبانه یکی از عوارض ناخوشایند این معضل در خواب است که کیفیت خواب را پایین میآورد. برخی متخصصان معتقدند که رفلاکس معده روی مجاری تنفسی تأثیر میگذارد و احتمالاً فرد آپنههای انسدادی بیشتری را در طول شب تجربه میکند. از آن طرف، بیدار شدن از خواب در طول شب به خاطر آپنه خود باعث میشود که مری بیشتر مستعد ریفلاکس شود.