بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) یک بیماری پیشرفته ریه است که با علائم تنفسی شدید و محدودیت جریان هوا مشخص میشود. این بیماری در درجه اول به دلیل دو بیماری آمفیزیم و برونشیت ریه ایجاد میشود اما سیگار کشیدن، آلودگی هوا و قرار گرفتن در معرض موادشیمیایی خطرناک هم از علل ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه هستند. خوشبختانه بیماری COPD قابل درمان است و با مدیریت مناسب میتوان سیستم تنفسی را ترمیم کرد و خطر ابتلا به سایر بیماریهای مرتبط را کاهش داد. اگر به بیماری انسداد مزمن ریوی مبتلا هستید یا علائمی دارید که بسیار شبیه به این بیماری است، میتوانید به دکتر داخلی یا متخصص ریه مراجعه کنید
بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) چیست؟
بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) یکی از انواع بیماری های ریه است که مسیر جریان هوای ریهها را مسدود میکند و علائم آن شامل مشکلات تنفسی، سرفه، تولید موکوس (خلط) و خس خس سینه هستند. این بیماری با مواجهه طولانیمدت با گازهای تحریککننده یا ذرات معلق موجود در هوا که معمولا ناشی از دود سیگار هستند، ایجاد میشود. افراد مبتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهایی مانند بیماری قلبی و سرطان ریه قرار دارند.
برای درک بهتر این بیماری بهتر است کمی با اجزاء و نحوه عملکرد دستگاه تنفسی آشنا شویم. هوا از طریق لوله هوایی (نای) به سمت پایین و به داخل نایژهها میرود، این لولهها چندین بار به لولههای بسیار کوچکتر (نایژکها) تقسیم میشوند و در نهایت به کیسههای هوایی ختم میشوند. کیسههای هوایی دیوارههای بسیار نازکی با مویرگهای زیاد دارند. اکسیژن هوایی که تنفس میشود به این مویرگها وارد شده و به جریان خون میرسد. همچنین دیاکسیدکربن که گاز دفعی حاصل از متابولیسم سلولهای بدن است، از این طریق دفع میشود. بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) این روند را دچار مشکل میکند.
علائم و نشانه های بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) کدامند؟
علائم بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) معمولا شامل سرفه مداوم، تنگی نفس، تولید خلط حداقل به مدت ۳ ماه در سال برای ۲ سال متوالی، خس خس سینه، احساس فشار روی قفسه سینه و تورم در مچ پا، پا یا کل اندام تحتانی است. سایر علائم بیماری copd عبارت است از:
- وجود خلط و موکوس فراوان در ریهها و نیاز به تخلیه آن در اول صبح
- سرفه مزمن که باعث تولید خلط بیرنگ، سفید، زرد یا سبز میشود
- آبی بودن لبها و ناخنها (سیانوز)
- عفونتهای تنفسی متناوب
- کمبود انرژی و خستگی
- در مراحل پیشرفته، کاهش وزن
همچنین افرادی که دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) هستند، ممکن است دورههایی از تشدید علائم را تجربه کنند که علائمشان نسبت به قبل بدتر میشود و حداقل برای چندین روز باقی میماند.
آیا شما هم علائم بیماری انسداد ریوی مزمن را دارید؟
علل انسداد مجاری هوایی چیست؟علت بیماری copd چیست؟
علت اصلی ابتلا به بیماری انسداد مزمن ریوی، استعمال دخانیات، ابتلا به بیماری آمفیزم ریه و برونشیت مزمن و تنفس هوای آلوده است. سایر علتهای بیماری انسدادی مزمن شش عبارت است از:
- بیماری برونشکتازی
- وراثت
- دود ناشی از سیگارکشیدن دیگران که افراد غیرسیگاری استنشاق میکنند
- استفاده از پیپ
- دود و سوخت در محل کار
- کمبود آلفا۱ آنتی تریپسین (AAt): کمبود این ماده میتواند کبد و ریهها را تحتتاثیر قراردهد.
- سن (معمولا بالای ۴۰ سال)
بیماری های همراه با بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)
آمفیزم و برونشیت مزمن شایعترین بیماریهایی هستند که منجر به بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) میشوند. برونشیت مزمن التهاب لایه پوششی مجاری تنفسی است که با سرفههای روزانه و تولید خلط مشخص میشود. در آمفیزم کیسههای انتهایی کوچکترین مجاری هوایی ریه، در اثر دود سیگار و و ذرات معلق، تخریب میشوند. حدود ۲۰ تا ۳۰٪ افرادی که مدام سیگار میکشند، دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) میشوند. سایر موارد عبارت است از:
- عفونتهای تنفسی: افرادی که دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) هستند به احتمال بیشتری دچار سرماخوردگی، آنفولانزا و پنومونی (عفونت ریه) میشوند.
- مشکلات قلبی: به دلایلی که به درستی شناختهشده نیستند، بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) میتواند خطر بیماریهای قلبی از جمله حمله قلبی را افزایش دهد. ترک سیگار میتواند این خطر را کاهش دهد.
- سرطان ریه: افرادی که دچار بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) هستند، ریسک بالاتری برای ابتلا به سرطان ریه دارند.
- فشار خون بالا در شریانهای ریوی: بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) میتواند منجر به فشار خون بالا در شریانهایی شود که خون را به ریهها میبرند.
- افسردگی: تنفس دشوار میتواند از فعالیتهایی که فرد به آنها علاقه دارد، جلوگیری کند و احساس ناتوانی میتواند باعث ابتلا به افسردگی شود. اگر احساس غم یا ناتوانی میکنید این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.
سیگار کشیدن از مهمترین دلایل ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه است.
تشخیص بیماری انسدادی مزمن ریوی چگونه انجام می شود؟
برای تشخیص بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD)، لازم است ابتدا متخصص ریه علائم و نشانهها را بررسی کند، همچنین در مورد سوابق پزشکی و خانوادگی بیمار و مواجهه با عوامل تحریککننده ریه، مخصوصا دود سیگار، اطلاعات کسبکند و در نهایت تستهای متفاوتی انجامدهد:
- تست اسپیرومتری
- اندازهگیری حجم ریه
- بررسی ظرفیت انتشار
- اندازهگیری اکسیژن خون
- عکس قفسه سینه: عکس قفسه سینه میتواند بیماری آمفیزم را نشاندهد و همچنین میتواند وجود سایر مشکلات ریوی و قلبی را رد کند.
- سیتیاسکن
- آنالیز گازهای خونی شریانی
- تستهای آزمایشگاهی: برای تعیین کمبود آلفا۱آنتی تریپسین در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) دارند
تست اصلی بیماری COPD، اسپیرومتری است که قبل از تشخیص علائم میتواند COPD را تشخیص دهد.
درمان بیماری انسداد ریوی مزمن (COPD) چگونه انجام می شود؟
در حال حاضر درمان قطعی برای COPD وجود ندارد اما استراتژیهای درمانی مختلف مانند مدیریت تشدید بیماری، برنامه بازتوانی ریوی، اکسیژنتراپی، پیادهروی و استفاده از دوچرخه ثابت، شدت علائم بیماری را کاهش میدهند و میتوانند کیفیت زندگی فرد را بالا ببرند. تکنیکهای تنفسی مانند تنفس با لبهای غنچه شده در زمان پیادهروی یا تنفس دیافراگماتیک به بهبود تنفس کمک میکنند.
تنفس با لبهای غنچه شده | تنفس دیافراگماتیک |
این روش تنفسی میتواند در زمان ورزش استفاده شود. ماهیچههای شانه و گردن را ریلکس کنید، در ۲ ثانیه از طریق بینی و با دهان بسته، دم انجام دهید. برای ۴ ثانیه با لبهای غنچه شده، بازدم انجام دهید. اگر این مدت برای شما زیاد است، زمان ان را کاهش دهید. | با زانوان تا شده به پشت بخوابید. میتوانید از یک بالش زیر زانوها استفاده کنید. یک دست را روی شکم زیر قفسه سینه قرار دهید. دست دیگر را روی سینه قرار دهید. به اندازه ۳ شماره یک دم عمیق از طریق بینی انجام دهید. شکم و دندههای آخر باید بالا بیایند اما سینه باید ثابت بماند. ماهیچه شکم خود را سفت کنید و هوا را به اندازه ۶ شماره به آرامی از طریق لبهای غنچه شده خارج کنید. |
درمان دارویی COPD
برای بیشتر افراد مبتلا به COPD، استنشاقکنندههای برونکودیلاتور کوتاه مدت اولین درمان دارویی مورد استفاده هستند. برونکودیلاتورها داروهایی هستند که تنفس را با گشاد کردن راههای هوایی آسانتر میکنند. ۲ نوع استنشاقکننده برونکودیلاتور کوتاه مدت وجود دارد که شامل استنشاقکنندههای آگونیست بتا-۲ (مانند سالبوتامول و تربوتالین) و استنشاقکنندههای ضد موسکارینیک مانند ایپراتروپیوم بروماید هستند.
درمان COPD با توانبخشی ریه
برنامههای توانبخشی ریه معمولا شامل ۲ یا چند جلسه گروهی در هفته برای حداقل ۶ هفته هستند. یک برنامه توانبخشی ریه شامل تمرینات ورزشی شخصی برای ایجاد استقامت و قدرت (مانند پیادهروی و دوچرخه سواری) همراه با مشاوره تغذیهای و حمایت عاطفی است.
درمان COPD با جراحی
روشهای جراحی انسداد مزمن ریوی شامل جراحی کاهش حجم ریه (LVRS)، بولکتومی یا برداشتن کیسههای بزرگ هوایی (بولا) و پیوند ریه است. البته افراد مبتلا به COPD معمولا دارای بیماریهای همراه ریه (مانند عفونت) هستند که آنها را در معرض خطر بیشتری برای نتایج نامطلوب پس از جراحی قرار میدهد.
فیزیوتراپی برای بیماری مزمن انسداد ریه
فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت COPD با تمرکز بر تمرینات تنفسی، تقویت عضلات و تکنیکهای پاککردن مخاط از ریه دارد. این روشها میتوانند در بهبود تنفس فرد موثر باشند.
درمان خانگی انسداد ریه
علاوهبر مراقبتهای پزشکی، درمانهای خانگی هم ممکن است در مدیریت COPD و علائم آن مفید باشند:
- کنترل تنفس
- مصرف آب زیاد
- مصرف غذای سالم
- فعال ماندن و تحرک داشتن
- حفظ وزن سالم
- مدیریت استرس
- مصرف مکمل
عوارض بیماری copd چیست؟
بیماری مزمن انسدادی ریه میتواند منجر به عوارض مختلفی مانند نارسایی تنفسی، بیماری قلبی، سرطان ریه و عفونتهای تنفسی مکرر شود. این عوارض میتوانند به مرور زمان فرد را ناتوان و خسته کنند و روی کیفیت زندگی تأثیر بگذارند.
نارسایی تنفسی شدید از عوارض بیماری انسداد ریوی مزمن است.
طول عمر بیماران copd چقدر است؟
۴۰ تا ۷۰ درصد افرادی که به بیماری copd مبتلا میشوند، ۵ سال اول را به خوبی سپری میکنند. امید به زندگی برای بیماران مبتلا به COPD که در مراحل اولیه تشخیص داده میشوند بالا است اما افرادی که شدت بیماریشان زیاد شده است ممکن است امید به زندگی خیلی کمتری داشتهباشند. با تمام این موارد، در هر مرحلهای از ابتلا به بیماری انسداد ریه درمان و مدیریت بیماری را جدی بگیرید.
پیشگیری از بیماری انسداد مزمن ریوی امکان پذیر است؟
پیشگیری از COPD در درجه اول شامل پرهیز از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض آلایندههای محیطی است. ترک سیگار بسیار مهم است زیرا میتواند اصلی ابتلا به COPD باشد. سایر اقدامات پیشگیرانه شامل حفظ یک سبک زندگی سالم با تمرکز بر ورزش منظم و تغذیه مناسب است.
علائم | علت | تشخیص |
تنگی نفس | بیماری برونشیت و آمفیزیم ریه | اسپیرومتری |
خس خس سینه | وراثت | عکس قفسه سینه |
سرفه | سیگار کشیدن | آنالیز گازهای خونی شریانی |
ایجاد مخاط در راههای هوایی | آلایندههای شیمیایی | اندازهگیری اکسیژن خون |