آسم یک بیماری ریوی و از بیماری مزمن راههای هوایی است. در فرد مبتلا به آسم، دیوارههای داخلی راههای هوایی، که به نام برونش شناختهمیشوند، به برخی از موادی که فرد استنشاق میکند بسیار حساس میشوند و دچار تورم و التهاب میشوند. این تورم و التهاب باعث حساسشدن راههای هوایی و افزایش حساسیت آنها به واکنشهای آلرژیک میشود. در واکنش آلرژیک، راههای هوایی متورم میشود و عضلات اطراف راههای هوایی و دستگاه تنفسی سفت میشوند و باعث محدودشدن راههای هوایی و تولید بیش از حد مخاط میشوند و ورود و خروج هوا در ریهها را با مشکل مواجه میسازد.
افرادی که دارای علائم واضح آسم هستند باید جهت درمان و مشاوره در مورد تکنیکهای مدیریت علائم و همچنین شناسایی عوامل آسم و نحوهی اجتناب از آنها به پزشک متخصص آسم و آلرژی مراجعهکنند. اگرچه درمان کاملی برای آسم در دسترس نیست، اما مدیریت علائم میتواند به فرد مبتلا به آسم برای داشتن زندگی کامل و فعال کمککند. در این مقاله، یک مرور کلی از بیماریهای تنفسی پیچیده و همچنین بررسی انواع مختلف آسم و علل و نحوهی تشخیص بیماری آسم را ارائه میدهیم.
حمله آسم چیست؟
در برخی از حملات آسم، تورم در راههای هوایی میتواند رسیدن هوا به ریهها و در نتیجه ورود اکسیژن به جریان خون و اندامهای حیاتی را به طور کامل متوقفکند. این نوع حملهی آسم میتواند کشنده باشد و نیاز به بستری فوری در بیمارستان دارد. در شروع حملهی آسم، راههای هوایی اجازه ورود هوا به اندازهی کافی به ریهها را میدهند اما اجازهی خروج دیاکسیدکربن با سرعت کافی را نمیدهند. دیاکسیدکربن برای بدن سمی است و اگر طی حملهی آسم طولانی مدت از بدن خارج نشود منجر به افزایش گاز دیاکسیدکربن در ریهها و کاهش ورود اکسیژن به جریان خون میشود. در سراسر جهان حدود ۲۵۰،۰۰۰ نفر به علت آسم میمیرند. حملات آسم هنگامی رخ میدهد که علائم به اوج خود برسند، به طور ناگهانی شروع میشوند و از خفیف تا شدید متغیر هستند.
انواع آسم
طیف وسیعی از عوامل و بیماریها میتوانند منجر به بیماری آسم شوند. بسته به علت و سن شروع، آسم میتواند انواع مختلفی داشتهباشد که شدت آن متغیر است. آسم به دستههای خفیف، متناوب، متوسط تا شدید دستهبندی میشود. در زیر انواع آسم معرفی میگردند؛
۱. آسم در کودکان
کودکان با احتمال بیشتری برای ابتلا به نوع متناوب آسم که باعث حملات شدید آسم میشود، روبرو هستند. ویژگی بارز آسم در کودکان، حساسیت بالا نسبت به مواد آلرژیزا است. کودکان مبتلا به آسم که در معرض دود سیگار هستند دچار مشکلات شدیدی میشوند. کودکان نسبت به بزرگسالان به علت مشکلات آسم، بیشتر در مراکز درمانی پذیرش میشوند. آسم خفیف در دوران کودکی ممکن است بدون درمان برطرف شود بااینحال، بازهم خطر ادامه یافتن بیماری به خصوص در موارد آسم شدید وجود دارد و در این صورت حتما باید به دکتر اطفال ارجاع دادهشود.
در این ویدئو دکتر مژگان مقتدری متخصص فوق تخصص آلرژی و ایمنیشناسی بالینی در مورد آسم و آلرژی با شما صحبت میکند.
۲. آسم در بزرگسالان
آسم در هر سنی ممکن است شروع شود. آسم در بزرگسالان غالبا پایدار است و نیازمند مدیریت روزانهی حملات ناگهانی و پیشگیری از علائم آسم است. چاقی و آلرژی فاکتورهای خطرناک برای ابتلا به آسم در بزرگسالان هستند. زنان بعد از سن ۲۰ سالگی بیشتر به آسم مبتلا میشوند. مرگ ناشی از آسم بیشتر در افراد بالای ۶۵ سال رخ میدهد.
۳. آسم شغلی
این نوع آسم به عنوان نتیجهی مستقیم از کار یا حرفهی فرد رخ میدهد. صنایعی که ارتباط مستقیمی با آسم شغلی دارند شامل آشپزی، کارهای آزمایشگاهی و کارخانههای تولیدی است. در این نوع آسم، محیط کاری منجر به بازگشت آسم دوران کودکی یا شروع آسم بزرگسالی میشود. دیگر نشانههای آسم شغلی ممکن است شامل آبریزش بینی و قرمزی چشمها باشد.
۴. آسم شدید و مقاوم به درمان این نوع آسم شامل علائم پایدار و ناتوان کنندهی آسم و مشکلات تنفسی است. تقریبا ۵ درصد از افراد مبتلا به آسم که با وجود استفاده از داروهای استاندارد درمان آسم بهبود نمییابند دچار آسم شدید میشوند. با درمان صحیح و اجتناب موثر از محرکها، میتوان علایم این نوع آسم را تحت کنترل درآورد.

. آسم فصلی
این نوع آسم در پاسخ به آلرژنهایی که فقط در در زمانهای خاصی از سال در محیط اطراف وجوددارند، آلرژنهایی مانند هوای سرد در زمستان و یا گردهها در فصل بهار اتفاق میافتد. در دیگر زمانهای سال در واقع فرد هنوز هم به آسم مبتلا است اما علائم آسم را تجربه نمیکند.
علائم و نشانه های آسم
نوع آسم تعیینکنندهی علائمی است که فرد تجربه میکند. همهی افراد مبتلا به آسم علائم خاص زیر را تجربهنمیکنند و اولین نشانهای که فرد تجربه میکند ممکن است یک حملهی واقعی آسم نباشد. علائم آسم عبارتند از:
- سرفه: به خصوص در شب، هنگام خنده و یا در طول ورزش
- خس خس سینه: صدای جیغ مانند یا صدای سوت که در هنگام تنفس ایجاد میشود.
- تنگی قفسهی سینه
- تنگی نفس
- خستگی
علائم آسم در کودکان
آسم یک بیماری شایع ریوی است که گاهی اوقات باعث مشکلات تنفسی میشود. این بیماری میتواند در همه سنین اتفاق بیفتد ولی اغلب در دوران کودکی شروع میشود، اگرچه میتواند برای اولین بار در بزرگسالی نیز ایجاد شود.
علائم و نشانههای رایج آسم دوران کودکی عبارت است از؛
- سرفههای مکرر که در حالتهایی نیز شدیدتر میشود. برخی از شرایطی که این سرفهها شدت پیدا میکنند شامل موارد زیر هستند؛
- زمانی که کودک شما عفونت ویروسی دارد
- زمانی که کودک شما خواب است
- هنگامی که با ورزش یا هوای سرد تحریک میشود
- صدای سوت یا خس خس هنگام بازدم
- تنگی نفس
- گرفتگی قفسه سینه.
علائم آسم در بزرگسالان
علائم آسم در بزرگسالان و کودکان معمولا مشابه است. در ادامه به برخی از علائمی که بزرگسالان در شرایط آسم تجربه میکنند شامل موارد زیر است؛
- سرفه به خصوص در شب، هنگام ورزش یا هنگام خندیدن
- دشواری و سختی در تنفس
- تنگی نفس
- خس خس (در قفسه سینه هنگام نفس کشیدن، به ویژه هنگام بازدم).
این علائم گاهی اوقات میتوانند به طور موقت بدتر شوند که به عنوان حمله آسم شناخته میشود.
برای تشخیص و درمان آسم باید به متخصص آسم و آلرژی مراجعه کنید. در دکترتو میتوانید با بهترین متخصصین آسم و آلرژی آشنا شوید، بهصورت آنلاین یا تلفنی با آنها مشورت کنید و در صورت نیاز برای دریافت نوبت ویزیت حضوری اقدام کنید.
عوامل و دلایل موثر در ابتلا به آسم
بسیاری از جنبههای مختلف محیط زندگی فرد و ساختار ژنتیکی وی میتواند در گسترش آسم موثر باشد. آسم شایعترین بیماری مزمن در میان کودکان است. اولین علائم در حدود ۵ سالگی در قالب خسخس سینه و عفونت مکرر دستگاه تنفسی بروز میکند. موارد زیر علل اولیهی آسم هستند؛
۱. آلرژی
پیوندی قوی بین آلرژی و آسم وجود دارد. مطالعهای که در سال ۲۰۱۳ در سالنامهی آسم، آلرژی و ایمونولوژی منتشرشد نشانمیدهد که بیش از ۶۵ درصد بزرگسالان با سن بیش از ۵۵ سال که مبتلا به آسم هستند آلرژی نیز دارند و این میزان برای بزرگسالان با سن بین ۲۰ تا ۴۰ سال نزدیک به ۷۵ درصد است. منابع مشترک آلرژنهای داخلی عبارتند از موی گربه و سگ، گرد و غبار، سوسکها و قارچها.
۲. سیگار کشیدن
تحقیقات نشانمیدهد دود سیگار با افزایش خطر ابتلا به آسم، خسخس سینه، عفونت تنفسی و مرگ در اثر آسم، مرتبط است. علاوه بر این، فرزندانی که والدین شان سیگار میکشند در معرض خطر بالاتر ابتلا به آسم هستند. سیگار کشیدن با تاثیر بر راههای هوایی باعث سرفه و تنگی نفس شده و موجب تشدید علائم آسم میشود. دود سیگار همچنین با تولید بیش از حد مخاط باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت میشود.
۳. فاکتورهای محیطی
آسم یکی از بیماری های مرتبط با آلودگی هوا است. در واقع آلودگی هوا در داخل و خارج از خانه میتواند بر توسعه و تحریک آسم تأثیر بگذارد. واکنشهای آلرژیک و علائم آسم اغلب به علت آلودگی هوا در محیط داخلی ناشی از گازهای مضر پاککنندههای خانگی و رنگها است. آلودگی شدید هوا باعث عود بیش تر علائم آسم و بستری در بیمارستان میشود. هوای مهآلود باعث آزادسازی عنصر مخرب ازن میشود که باعث سرفه، تنگی نفس و حتی درد قفسهی سینه میشود.
آلودگی شدید هوا همچنین باعث انتشار دیاکسیدگوگرد میشود که با محدودکردن راههای هوایی منجر به حملات آسم میشود. تغییرات آب و هوا ممکن است حملات آسم را تحریککند. هوای سرد میتواند منجر به متراکم و محدودشدن راه هوایی، ترشح اضافی مخاط و کاهش توانایی پاککنندگی مخاط شود. رطوبت ممکن است باعث مشکلات تنفسی برای افراد در برخی از مناطق شود. عوامل دیگر آسم در خانه و محیط زندگی عبارتند از:
- آلودگی
- دیاکسیدگوگرد
- اکسیدنیتروژن
- ازن
- هوای سرد
- رطوبت زیاد
۴. چاقی
اگرچه آکادمی آسم و آلرژی و ایمونولوژی آمریکا، چاقی را به عنوان عامل خطر اصلی آسم نمیشناسد، با این وجود برخی مطالعات نشانمیدهند که بین چاقی و آسم ارتباط وجوددارد و مکانیزمهای التهابی که باعث آسم میشوند، با چاقی نیز مرتبط هستند.
۵. بارداری
اگر خانمی در دوران بارداری سیگار یا مواد مخدر غیرقانونی مصرفکند، ممکن است نوزاد در رحم کمتر رشد کند و هنگام تولد وزن کمی داشتهباشد. نوزادان این مادران، بیشتر مستعد ابتلا به بیماریهایی از جمله آسم هستند و مادر دچار عوارض و مشکلات در طول زایمان شود.
۶. استرس
شیوع آسم در بین افرادی که تحت استرس هستند بالاتر است. افزایش رفتارهای مرتبط با آسم در مواقع استرس مانند سیگارکشیدن، ممکن است توضیحی بر این شیوع بالا باشد. پاسخهای عاطفی از جمله خنده و غم و اندوه، ممکن است سبب بروز حملات آسم شود.
۷. ژنتیک
والدین میتوانند آسم را به فرزندانشان منتقلکنند. اگر یکی از والدین مبتلا به آسم باشد، ۲۵٪ احتمال دارد که فرزندشان آسم را تجربهکند. داشتن دو پدر و مادر مبتلا به آسم، خطر ابتلا را تا ۵۰٪ افزایش میدهد. ژنهایی که در انتقال آسم دخالت دارند میتوانند در تعامل با محیط فعال شوند، اگرچه تایید این یافتهها نیازمند تحقیقات بیشتر است.
۸. آتوپی (افزایش حساسیت)
آتوپی منجر به واکنشهای آلرژیک در قسمتهای مختلف بدن میشود که در تماس با آلرژن قرار نمیگیرند و باعث واکنشهایی مانند اگزما، تب یونجه و قرمزی و ورم ملتحمهی آلرژیک میشود. در طی آتوپی، بدن در واکنش به آلرژنهای رایج، آنتیبادیهای ایمونوگلوبین (IgE) بیشتری تولیدمیکند. شایعترین نوع آسم، آسم آتوپی (افزایش حساسیت) است.
۹. چرخه قاعدگی
یک نوع آسم، به نام آسم پیش از قاعدگی، منجر به علائم حاد در طول دورهی قاعدگی و حساسیت به آسپرین میشود. هورمونهای جنسی مانند هورمون لوتئینی کننده (LH) و هورمون تحریککنندهی فولیکول (FSH)، که در جریان قاعدگی افزایش مییابند، بر سیستم ایمنی فرد اثر میگذارد. این افزایش عملکرد ایمنی میتواند باعث افزایش حساسیت در راههای هوایی شود.
۱۰. سابقه عفونت های ویروسی
افراد با سابقهی عفونتهای ویروسی در دوران کودکی بیشتر مستعد ابتلا به آسم هستند.
۱۱. فرضیه بهداشتی
طبق این فرضیه، نوزادان در ماهها و سالهای اولیهی زندگی خود به اندازهی کافی در معرض باکتریها نیستند بنابراین، سیستم ایمنی بدن آنها به اندازهی کافی برای مبارزه با آسم و سایر بیماریها قوی نیست.
محرک های آسم
برخی شرایط و محیطها میتوانند باعث تحریک و ایجاد علائم آسم شوند که بسیار زیاد هستند اما در زیر به طور خلاصه برخی از آنها آوردهشدهاند. این عوامل عبارتند از:
- ابتلا به دیگر بیماریهای تنفسی: مانند آنفلوانزا و پنومونی (ذات الریه)
- ورزش
- محرکها در هوا: مثل بخار شیمیایی، بوی قوی و دود
- آلرژنها: حشرات، حیوانات، گرد و غبار و گردهها
- شرایط آب و هوایی بسیار شدید: شرایطی مانند رطوبت بسیار بالا یا دمای پایین
- احساسات شدید: فریاد، خنده و گریه ممکن است باعث حملهی آسم شود.